Definicja budowli niezgodna z Konstytucją – największa zmiana od lat

W wyroku z dnia 4 lipca 2023 r. (SK 14/21) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że definicja budowli w odniesieniu do podatku od nieruchomości jest niezgodna z Konstytucją i zobowiązał prawodawcę do nowelizacji przepisów w terminie 18 miesięcy od ogłoszenia wyroku.

Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym dotyczyło opodatkowania podatkiem od nieruchomości silosów magazynowych, które w ostatnich latach są tematem sporów na wokandach sądów administracyjnych.

Warto przypomnieć, że w powyższym zakresie wypowiedział się już Naczelny Sąd Administracyjny podejmując uchwałę (sygn. III FPS 1/21), która jednak nie rozstrzygnęła jednoznacznie o opodatkowaniu takich obiektów jako budynków lub budowli, a wprowadziła jeszcze większy chaos w zakresie kwalifikowania danych obiektów jako budynki/budowle.

Zgodnie z dotychczasową definicją budowla to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego (precyzując chodzi o odniesienie do definicji z ustawy z dnia – Prawo budowlane) niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego (jw.) związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Prawidłowa kwalifikacja danego obiektu jako budowli na potrzeby ustalenia przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości jest przedmiotem sporów pomiędzy podatnikami (którzy chcą wpłacać jak najmniejsze daniny publicznoprawne) oraz organów podatkowych (które z kolei chciały opodatkować jak najwięcej obiektów kwalifikując je jako budowle), co z kolei przekłada się na znaczne wpływy do budżetów poszczególnych gmin. Przypomnijmy, podatek od nieruchomości w 100% stanowi dochód budżetowy właśnie najmniejszej jednostki samorządu terytorialnego).

Uzasadnienie stanowiska Trybunału

Trybunał Konstytucyjny zakwestionował definicję budowli zawartą w art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych.

Zgodnie z treścią w/w przepisu budowla jest to „obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem”.

Kluczowe dla stanowiska TK było właśnie to, że definicja budowli odsyła do innego aktu prawnego (aktu innej rangi niż ustawa podatkowa), co w jego ocenie narusza podstawowe zasady prawidłowej legislacji podatkowej. Art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, bowiem nie zawiera autonomicznej definicji legalnej budowli na potrzeby podatkowe, ale odsyła aż dwukrotnie do przepisów prawa budowlanego, a więc przepisów niepodatkowych.

Trybunał wyraził pogląd, że: „elementy konstrukcji prawnej podatku, a w szczególności przedmiot opodatkowania, muszą wynikać z ustawy i być uregulowane na tyle precyzyjnie, aby podatnik wiedział, czy ustawa łączy z dotyczącym go stanem faktycznym lub prawnym obowiązek podatkowy czy też nie”

Zdaniem TK odesłanie do przepisów Prawa budowlanego w celu zdefiniowania pojęcia budowli, a w konsekwencji prawidłowe ustalenie przedmiotu opodatkowania „uniemożliwia podatnikom ustalenie na podstawie samych przepisów ustawy podatkowej czy należące do nich budowle są objęte podatkiem od nieruchomości czy też nie. Z tych powodów Trybunał uznał definicję legalną budowli na potrzeby podatku od nieruchomości za sprzeczną z podwyższonym standardem określoności prawa daninowego, wynikającym z art. 84 i art. 217 Konstytucji”. Innymi słowy TK zaznaczył, że niedopuszczalne jest regulowanie w ustawie niepodatkowej (takiej jak Prawo budowlane) przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości

Ponadto, w efekcie takiego odesłania podatnicy nie mają pewności, jakie przepisy faktycznie powinny być brane pod uwagę przy ustalaniu przedmiotu opodatkowania – czy będzie to tylko Prawo budowlane czy także akty rangi podustawowej, które często mieszczą się w ogólnym pojęciu „przepisów prawa budowlanego”.

Trybunał podkreślił również, że ustawodawca wprowadzając nową definicję legalną budowli w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, która nie będzie odwoływała się do ustaw niepodatkowych, powinien również zmienić obowiązującą definicję legalną budynku, zawartą w art. 1a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, która również odwołuje się do „przepisów prawa budowlanego”.

Co to oznacza dla przedsiębiorców?

Obecnie obowiązująca definicja budowli na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych utraci moc obowiązującą po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku.

W konsekwencji komentowanego orzeczenia podatnicy będą musieli ustalić przedmiot opodatkowania w oparciu o nową definicję. Powyższa definicja zostanie wprowadzona do porządku prawnego najprawdopodobniej począwszy od 2025 r., trudno sobie bowiem wyobrazić, aby jeszcze w tym roku kalendarzowym ustawodawca podjął się prac nad zmianą definicji budowli.

Można się spodziewać, że nowa definicja budowli pociągnie za sobą zmiany nie tylko w ustawie o podatkach lokalnych, ale również w ustawach o podatkach dochodowych. Nie wiadomo również czy w ramach najdalej posuniętej reformy podatku od nieruchomości ustawodawca nie pokusi się także o wprowadzenie rozwiązań opartych na założeniach podatku katastralnego.

Ze względu na ogromne zastosowanie definicji budowli wyrok TK z pewnością będzie początkiem największej od lat zmiany w zakresie podatku od nieruchomości w Polsce. Na obecną chwilę trudno przewidzieć jak nowa definicja budowli wpłynie na wysokość zobowiązań podatkowych przedsiębiorców. Odpowiedzi na te pytania poznamy najwcześniej po opublikowaniu projektu nowych przepisów.

Z dużą dozą prawdopodobieństwa można jednak wskazać, iż przedstawiciele samorządów będą brali aktywny udział w ramach procesu legislacyjnego nie chcąc dopuścić do zawężenia definicji budowli, co skutkowało by utratą znacznych wpływów do budżetów poszczególnych gmin.

W przypadku niejasności wynikających z nadchodzących zmian w prawie zachęcamy do kontaktu z Działem Prawa Podatkowego Kancelarii Sadkowski i Wspólnicy.