Jak odrzucić spadek w imieniu dzieci?
04.05.2023 / Publikacje / Prawo rodzinne
Dziedziczenie majątku to często kwestia wrażliwa emocjonalnie i może prowadzić do sporów rodzinnych. Czasami zdarza się, że dziecko dziedziczy po zmarłym rodzicu lub krewnym długi, nieruchomości lub inne zobowiązania. W takiej sytuacji możliwe jest odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Jednakże, proces ten wymaga ostrożnego podejścia i znajomości odpowiednich procedur prawnych, co zostanie omówione w poniższym artykule.
Odrzucenie spadku – zasady ogólne
Odrzucenie spadku przez osobę pełnoletnią jest czynnością niewymagającą szerszego komentarza. Odrzucić spadek po zmarłym można u notariusza, lub za pośrednictwem sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie. Na odrzucenie spadku spadkobierca
ma 6 miesięcy od chwili, w której dowiedział się o chwili swego powołania.
Odrzucenie spadku w przypadku dzieci
Rodzic, składając oświadczenie o odrzuceniu spadku przez siebie, otwiera
6-miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez jego małoletnie dzieci. Oczywiście dzieci samodzielnie nie mogą udać
się do notariusza lub sądu, aby złożyć stosowne oświadczenie. Co więcej, bez zgody sądu opiekuńczego, nie mogą zrobić tego także rodzice dziecka.
Dlatego też złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletnie dzieci jest dwuetapowe. W pierwszej kolejności należy złożyć wniosek do sądu o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka, to jest o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletnie dzieci. Następnie, po uzyskaniu prawomocnego postanowienia wyrażającego zgodę, należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletnie dzieci.
Postępowanie przed sądem
Pierwszy wniosek rozpoznawany jest przez sąd opiekuńczy, właściwy dla miejsca zamieszkania małoletniego dziecka. Opłata sądowa
od wniosku to 100 zł. We wniosku należy wskazać: kiedy zmarł spadkodawca, kiedy rodzic odrzucił spadek i w jaki sposób (u notariusza czy w sądzie) oraz opisać przyczynę, dla której rodzic wnosi o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu swoich dzieci. Przyczyną zazwyczaj są liczne długi spadkodawcy.
Postępowanie takie kończy się zazwyczaj podczas pierwszej rozprawy
, na której przesłuchiwani są wnioskodawcy i świadkowie (głównie tylko wnioskodawcy). Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia sądu opiekuńczego zezwalającego na dokonanie czynności, należy odrzucić spadek w imieniu małoletnich dzieci przed sądem lub notariuszem.
Odrzucenie spadku a przewlekłość postępowań sądowych
Z uwagi na znaczną ilość spraw w sądach opiekuńczych zdarza
się, że pomimo, iż wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci składa się dzień po odrzuceniu spadku we własnym imieniu, postanowienie sądu wydawane jest po upływie
6-miesięcznego terminu do złożenia odrzucenia. Powstało więc pytanie –
czy 6 miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletnie dzieci nie powinien zostać zawieszony na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym. Nie sposób bowiem ponosić odpowiedzialność (zakładając, że rodzic działał z należytą starannością i w możliwie pierwszym terminie po odrzuceniu spadku przez siebie złożył wniosek do sądu opiekuńczego) za ilość spraw na wokandzie i odległe terminy rozpraw.
Odpowiedzi na powyższe pytanie udzielił Sąd Najwyższy, który wskazał, że: „Należało jednak mieć na uwadze, że możliwość złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego nie zależy wyłącznie od woli jego przedstawiciela ustawowego. Z tego względu ocena, czy przedstawiciel małoletniego zachował termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku powinna między innymi uwzględniać, że nie ma on bezpośredniego wpływu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym. Nie można wykluczyć, że może ono trwać dłużej niż sześć miesięcy, co w niektórych przypadkach wykluczałoby możliwość odrzucenia spadku, nawet w przypadku złożenia wniosku do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w pierwszym dniu biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 k.c. Nie można też pominąć, że każda osoba uprawniona do odrzucenia spadku powinna mieć możliwość wykorzystania całego przewidzianego w nim terminu. Z tego punktu widzenia przedstawiciel ustawowy małoletniego nie powinien znaleźć
się w gorszej sytuacji niż każdy inny spadkobierca, który dla złożenia oświadczenia o odrzucenia spadku nie musi dokonywać dodatkowych czynności. Należy zatem przyjąć, że w sytuacji, w której ustawa wymaga uzyskania zgody sądu, od której uzależniona jest możliwość skutecznego odrzucenia spadku, wystąpienie do sądu o jej udzielenie przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, powinno powodować ten skutek, że termin ten nie biegnie dalej, aż do chwili uprawomocnienia
się postanowienia sądu opiekuńczego, w którym udzielił on zgody na odrzucenie spadku. (…) Należy w związku z tym opowiedzieć
się za wykładnią art. 1015 § 2 k.c. uwzględniającą możliwość zawieszenia biegu terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletniego, rozpoczynającego bieg od dnia, w którym jego przedstawiciel ustawowy dowiedział się o tytule powołania do dziedziczenia, na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym w przedmiocie uzyskania zgody na odrzucenie spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania przedstawiciele ustawowi małoletniego powinni, przed upływem 6 – miesięcznego terminu biegnącego dalej po wydaniu przez postanowienia zezwalającego na odrzucenie spadku, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie lub przed notariuszem.” .
Sąd Najwyższy uznał więc, że okresu od złożenia wniosku o wyrażenie przez sąd zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci do chwili uprawomocnienia się postanowienia wyrażającego zgodę nie wlicza
się do 6 miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia. Jest to słuszna interpretacja prawa materialnego dająca rodzicom małoletnich dzieci szansę na zachowanie 6 miesięcznego terminu bez strachu przed przedłużającym
się postępowaniem “wstępnym”.
Podsumowanie
Powyżej przedstawiliśmy jedynie podstawowy schemat działania i ogólne informacje na temat instrumentów prawnych umożliwiających wystąpienie o wyrażenie przez sąd opiekuńczy zgody odrzucenie spadku przez małoletnie dzieci. Każdy z nas ma własną historię, własny bagaż doświadczeń, dlatego też każda sprawa jest niepowtarzalna i jako taka wymaga indywidualnej analizy.
Autor publikacji