Ocena odpowiedniości i adekwatności instrumentów finansowych a problematyka ESG

Dnia 23 września Europejski Urząd Nadzoru Papierów Wartościowych i Giełd (European Securities and Markets Authority – ESMA) opublikował na swojej stronie podmiotowej dokument pt. „Wytyczne dotyczące niektórych aspektów wymogów MiFID II w zakresie odpowiedniości”. Poniżej omówiliśmy najważniejsze założenia zawarte w dokumencie, które bezpośrednio przełożą się na funkcjonowanie firm inwestycyjnych.

Podstawa prawna dokonywania oceny odpowiedniości

Za podstawę prawną dokonywania oceny odpowiedniości uznaje się przepis art. 25 ust. 2 akapit 1 MIFID II, który stanowi:

„Świadcząc usługi doradztwa inwestycyjnego lub zarządzania portfelem, firma inwestycyjna uzyskuje niezbędne informacje dotyczące wiedzy i doświadczenia klientów lub potencjalnych klientów w dziedzinie inwestycji odpowiedniej do określonego rodzaju produktu czy usługi, jego sytuacji finansowej, w tym jego zdolności ponoszenia strat, oraz jego celów inwestycyjnych, w tym jego tolerancji ryzyka, tak aby firma inwestycyjna mogła rekomendować klientowi lub potencjalnemu klientowi odpowiednie dla niego i odpowiadające jego tolerancji ryzyka i zdolności ponoszenia strat usługi inwestycyjne i instrumenty finansowe”.

Istotne znaczenie mają w tym obszarze również art. 54 oraz 55 Rozporządzenia 2017/565.

Większy nacisk na zrównoważone finansowanie i kwestie związane z ESG

Kluczowym elementem wprowadzonym w nowych Wytycznych jest uwzględnienie problematyki sustainability – zrównoważonego finansowania. W ocenie odpowiedniości instrumentów finansowych dla konkretnego klienta, istotną rolę odgrywać muszą także czynniki ESG. Obejmują w szczególności wpływ danego produktu finansowego na środowisko naturalne, zużycie surowców, dobrostan społeczności lokalnych, poszanowanie praw pracowniczych, równość płci, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz przeciwdziałanie korupcji.

Zdaniem ESMA, rynki finansowe przechodzą istotną zmianę. Zaobserwowano, że preferencje inwestorów przesuwają się w kierunku zainteresowania produktami finansowymi uwzględniającymi czynniki środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego (ESG). W ostatnich latach ich liczba gwałtownie rośnie.

Dążenie do wyeliminowania zjawiska tzw. greenwashingu

Jednym z zasadniczych celów, jakie stawia sobie ESMA w związku z promocją zrównoważonego finansowania, jest wyeliminowanie zjawiska tzw. greenwashingu. Pojęcie to oznacza oferowanie produktów finansowych o charakterze pozornie zrównoważonym i pro-ekologicznym, natomiast niemających faktycznie takiego charakteru. Takie działania w efekcie doprowadzają do finansowania przedsięwzięć, które nie są zgodne z interesem i wartościami wyznawanymi przez klientów.

Zmniejszenie ryzyka misselingu

ESMA spodziewa się, że nowe wytyczne zmniejszą ryzyko misselingu oraz idące za nim koszty zarówno dla klientów, jak i samych firm inwestycyjnych. Podmioty te nie będą musiały wikłać się w postępowania z niezadowolonymi klientami i unikną uszczerbku dla swojej reputacji. ESMA podkreśla, że interes firmy inwestycyjnej powinien być zbieżny z interesem klienta także w obszarze ESG.

Uniknięcie zjawiska arbitrażu regulacyjnego

Wytyczne mają przyczynić się do harmonizacji wymogów odpowiedniości we wszystkich jurysdykcjach UE i co za tym idzie, do uniknięcia zjawiska arbitrażu regulacyjnego. Poza względami unijnej polityki gospodarczej, można sądzić, że zharmonizowane wymogi mogą być źródłem oszczędności dla międzynarodowych firm inwestycyjnych. Te nie będą musiały inwestować w gromadzenie stosownego nadzorczego know-how w każdej jurysdykcji, w której są regulowane. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której występuje znaczna rozpiętość przepisów prawnych oraz praktyk nadzorczych w obszarze ESG.

Minimalizowanie dodatkowych obciążeń dla firm inwestycyjnych

Wszystkie powyższe cele mają w założeniu zostać zrealizowane bez nakładania na firmy inwestycyjne dodatkowych obciążeń finansowych i organizacyjnych. Zdaniem ESMA, „firmy inwestycyjne, które wprowadziły już kompletny zestaw rozwiązań mających na celu zapewnienie zgodności z istniejącymi przepisami MiFID II, prawdopodobnie poniosą mniejsze koszty ogólne przy wdrażaniu zaktualizowanych wytycznych”.

Koszty związane z pozyskiwaniem danych ESG

Wśród kosztów, które firmy inwestycyjne będą musiały ponieść, ESMA zwraca uwagę na bezpośrednie koszty związane z pozyskiwaniem danych ESG (tj. pozyskiwaniem informacji ESG od emitentów). Informacje te będą musiały zostać przetworzone i wzięte pod uwagę przy formułowaniu zaleceń inwestycyjnych. W toku przeprowadzonych konsultacji publicznych z udziałem „Grupy Interesariuszy z Sektora Giełd i Papierów Wartościowych”, o której mowa w Rozporządzeniu o ESMA, wskazano w szczególności na niską dostępność tego rodzaju informacji na rynku i daleko idące wątpliwości co do rzetelności raportowania ESG.

Koszty związane z edukacją inwestorów

Innym zagadnieniem podniesionym w ramach konsultacji społecznych jest konieczność poniesienia wydatków na edukacje inwestorów przez firmy inwestycyjne chcące oferować zrównoważone produkty inwestycyjne zgodnie z Wytycznymi ESMA. Wskazuje się, że dla sukcesu zjawiska zrównoważonego finansowania ważne jest, aby inwestorzy właściwie rozumieli problematykę ESG. Respondenci zauważyli, że aby właściwie wypełniać obowiązki płynące z Wytycznych, firmy inwestycyjne powinny być skłonne do wniesienia swojego wkładu w edukację inwestorów, co może wiązać się z określonymi obciążeniami organizacyjnymi i finansowymi.

Nowe wytyczne niezbędne w obliczu rosnącej roli zrównoważonych inwestycji

Należy spodziewać się, że Wytyczne przyczynią się do dostosowania praktyki firm inwestycyjnych do istniejących wymogów prawnych w przedmiocie zalecania inwestycji w zrównoważone instrumenty finansowe. W miarę wzrostu ekonomicznego i prawnego znaczenia problematyki ESG w funkcjonowaniu rynku finansowego, proporcjonalnie wzrastać będzie również rola Wytycznych.

Wskazać przy tym należy, że twierdzenie ESMA o rosnącej roli zrównoważonych inwestycji w gospodarce światowej nie jest pozbawione podstaw empirycznych, co widać szczególnie wyraźnie na rynku amerykańskim. Od 1995 roku, kiedy Fundacja SIF (The Forum for Sustainable and Responsible Investment) po raz pierwszy zmierzyła wolumen zrównoważonych inwestycji w Stanach Zjednoczonych, który kształtował się wówczas na poziomie 639 miliardów dolarów, wartość ta wzrosła ponad 25-krotnie, co oznacza złożoną roczną stopę wzrostu na poziomie 14 procent. Najszybszy wzrost nastąpił od 2012 roku, aby w 2020 osiągnąć wartość ponad 16 trylionów dolarów.

Podsumowanie

W przyszłości koniecznością zatem stanie się uwzględnienie problematyki ESG we wszystkich firmach inwestycyjnych, które będą pragnęły pozostać konkurencyjne na rynku. Czyniąc to, muszą przestrzegać obowiązujących norm prawnych – na rynku należy spodziewać się wzrostu popytu na know-how w zakresie ESG, zarówno wśród doradców inwestycyjnych jak i prawnych. Zgodnie z art. 16 ust. 3 Rozporządzenia ESMA, „Właściwe organy i uczestnicy rynku finansowego dokładają wszelkich starań, aby zastosować się do tych wytycznych i zaleceń”.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (OJ L 173, 12.6.2014,
p. 349–496)

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2017/565 z dnia 25 kwietnia 2016 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez firmy inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tej dyrektywy (OJ L 87, 31.3.2017, p. 1–83)

“those firms having already in place a complete set of arrangements to comply with the existing MiFID II provisions will presumably incur less overall costs when implementing the updated framework and these guidelines”.

“In particular, lack of data on investee companies will make the alignment of sustainability preferences and investment products difficult. In this context, it will be almost impossible for financial institutions to go beyond a ‘best effort‘ compliance. This is neither appropriate nor desirable, but in the present context firms cannot be charged beyond best efforts with (i) the responsibility to make investors understand such a complex set of issues and (ii) completing the lack of regulation and data (…) Even when data are available, their reliability is still questionable. The approval of the Corporate Sustainability Reporting Directive, its implementation, the proceedings of EFRAG are all crucial for reliable quantitative indicators”.

 https://www.ussif.org/files/US%20SIF%20Trends%20Report%202020%20Executive%20Summary.pdf