Pracodawca nie zbada stanu trzeźwości pracownika

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podziela pogląd Urzędu Ochrony Danych Osobowych – pracodawca nie zbada samodzielnie stanu trzeźwości pracownika.

Przypomnijmy:

Dnia 27 czerwca 2019 r. Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO) na swojej stronie internetowej: przedstawił stanowisko w toczącej się od dawna dyskusji czy możliwe jest badanie stanu trzeźwości pracowników przez pracodawców, w tym tzw. „badanie wyrywkowe” (prewencyjne). W ocenie UODO: w obecnym stanie prawnym pracodawcy nie mogą samodzielnie prowadzić kontroli stanu trzeźwości pracowników. Przesądza o tym brzmienie art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W stanowisku dostępnym pod adresem: https://uodo.gov.pl/pl/138/1076  UODO stwierdził,  m.in. że:

• Dodany art. 221b Kodeksu pracy, który obowiązuje od 4 maja 2019 r. określa, że tzw. dane szczególnych kategorii, w tym o zdrowiu, pracodawca może przetwarzać, gdy pracownik bądź kandydat do pracy wyrazi na to zgodę i z własnej inicjatywy przekaże takie dane. W opinii UODO wiedza o tym, czy ktoś jest nietrzeźwy jest informacją o stanie zdrowia.
• Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi dopiero, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie wykonywania obowiązków służbowych, to kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia takiej osoby do pracy. W takiej sytuacji pracodawca w ogóle nie musi np. wzywać policji, by zbadała alkomatem pracownika. Samo uzasadnione podejrzenie, że dana osoba jest pod wpływem alkoholu jest wystarczające, by nie dopuścić jej do pracy.
• Według UODO nie można traktować badania stanu trzeźwości pracowników m.in. jako: formy monitorowania pracy pracowników, o której mowa w art. 223 § 4 Kodeksu pracy, działania niezbędnego dla zapewnienia ogółowi pracowników bezpiecznych lub higienicznych warunków pracy, usprawiedliwionego ze względu na uzasadniony interes pracodawcy.
• Jeżeli w określonych zawodach lub branżach, m.in. ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, potrzebne jest umożliwienie pracodawcom samodzielnego przeprowadzania badań stanu trzeźwości pracowników, także wyrywkowych, to środowiska pracodawców powinny zainicjować podjęcie stosownych prac legislacyjnych.

W dniu 6 sierpnia 2019 roku w Dzienniku Ustaw ogłoszona została Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych ustaw. Oznacza to, że już za 14 dni wejdą w życie istotne zmiany w opłatach sądowych w sprawach cywilnych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na pismo z 29.07.2019r. Adama Abramowicza- Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, w którym zawarto wniosek o wydania objaśnienia prawnego w sprawie. wskazania czy pracodawca jest uprawniony do samodzielnej kontroli trzeźwości pracownika-Ministerstwo przyłączyło się do powyższego stanowiska UODO. Resort w odpowiedzi dostępnej pod adresem:  https://rzecznikmsp.gov.pl/objasnienia-prawne/ przyłączając się do stanowisko UODO, stwierdził m.in. że:

• Art. 221 Kodeksu pracy zawiera katalog danych osobowych, których pracodawca żąda od ubiegającego się o zatrudnienie i pracownika. Art. 22 §4 stanowi, że pracodawca żąda podania innych danych niż określonych w tym katalogu wtedy, gdy jest to niezbędne do realizacji uprawnienia czy spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa.
• Stan nietrzeźwości jako stan fizjologiczny zalicza się do kategorii danych dotyczących zdrowia, stanowi więc szczególną kategorię objętą zakresem art. 9 ust. 1 RODO.  Na gruncie prawa pracy dane dotyczące zdrowia mogą być przetwarzane na podstawie zgody, której inicjatorem jest pracownik.
• Art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 221 §4 Kodeksu pracy i stanowi podstawę prawną do pozyskiwania danych o stanie trzeźwości pracownika z inicjatywy pracodawcy. Przetwarzanie danych możliwe jest tylko w okolicznościach i na zasadach określonych w przepisie. Badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, a zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi.
• Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy poszanowanie dóbr osobistych pracownika, zgodnie z art. 11 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Co prawda Ministerstwo wskazuje, iż „stosowanie prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników przez pracodawcę powinno mieć swoje uzasadnienie i być stosowane wyłącznie w przypadkach koniecznych” ale jednocześnie wskazuje, iż powszechność stosowania takiego narzędzia przez pracodawców wiązałaby się z wysokim ryzykiem naruszenia prawa do prywatności i godności pracowników.
• Ewentualna zmiana obecnego stanu prawnego powinna polegać na modyfikacji art. 17  ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, bądź na wprowadzeniu odpowiednich regulacji w przepisach sektorowych, które miałyby umożliwić wyrywkową kontrolę trzeźwości pracowników w branżach szczególnie narażonych na zjawisko.