Rewolucja w reorganizacjach przedsiębiorstw, czyli o zbliżających się zmianach w KSH

Projekt ustawy o zmianie Kodeksu spółek handlowych i niektórych innych ustaw w związku z koniecznością implementacji Dyrektywy 2019/2121 był długo wyczekiwany. Pojawił się na stronie Sejmu oraz Rządowego Centrum Legislacji dopiero 4 maja i wciąż jest procedowany. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie do Kodeksu Spółek Handlowych (dalej: KSH) istotnych zmian. Dodane zostaną nowe instytucje jak podział przez wyodrębnienie czy też nowe typy operacji transgranicznych. Czego możemy się spodziewać?

Implementacja Dyrektywy 2019/2121

Termin implementacji Dyrektywy 2019/2121 upłynął 31 stycznia 2023 r. Dyrektywa ta wprowadza do europejskiego porządku prawnego m.in. pojęcie transgranicznych podziałów i przekształceń spółek oraz w znacznym stopniu modyfikuje regulacje dotyczące transgranicznych połączeń, które od wielu lat funkcjonują już w państwach członkowskich UE. Pomimo starań implementacja Dyrektywy nie została dokonana w wyznaczonym terminie we wszystkich krajach członkowskich. Tak stało się między innymi w Polsce. Dopiero w maju bieżącego roku, po kilku miesiącach oczekiwania, opublikowano informację o podjęciu dalszych kroków w procedurze legislacyjnej i ostatecznym kształcie projektu przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Obecnie projekt został skierowany przez Senat do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (stan na 1 sierpnia 2023 r.).

Podział przez wyodrębnienie

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie do KSH istotnej zmiany, polegającej na dodaniu nowej instytucji podziału przez wyodrębnienie. Podział ten będzie dotyczył zarówno operacji transgranicznych, jak i krajowych. Ten rodzaj podziału charakteryzował się będzie przeniesieniem części aktywów i pasywów spółki dzielonej na istniejącą lub nowo powstałą spółkę w zamian za udziały lub akcje spółek przejmujących lub nowo powstałych, które obejmie spółka dzielona. W przypadku podziału przez wyodrębnienie, w odróżnieniu od obecnie obowiązujących przepisów, wspólnicy spółki przejmującej nie staną się wspólnikami spółki dzielonej.

„Połączenie uproszczone”

Nowym rodzajem reorganizacji wprowadzanym przez nowe przepisy będzie również tzw. „połączenie uproszczone”, które zgodnie z założenia ma być przeprowadzane bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej w sytuacji, gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośredni wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek. Projektowane przepisy przewidują również możliwość przeprowadzenia uproszczonego połączenia w przypadku, gdy wspólnicy łączących się spółek będą posiadali udziały lub akcje we wszystkich łączących się spółkach w tej samej proporcji.

Nowe typy operacji transgranicznych

Nowelizacja ma wprowadzić do KSH także nowe typy operacji transgranicznych, do których należą:

1. Transgraniczne podziały

Rodzajami transgranicznych podziałów spółek będą:

• podział przez zawiązanie nowych spółek – nowo zawiązane spółki przejmą cały majątek spółki dzielonej, a wspólnicy tej spółki otrzymają udziały lub akcje nowych spółek;
• podział przez przeniesienie i zawiązanie nowej spółki – cały majątek spółki dzielonej przenoszony będzie na nowo zawiązaną spółkę lub spółki, a wspólnicy otrzymają udziały lub akcje tych nowych spółek;
• podział przez wydzielenie – część majątku spółki dzielonej przenoszona będzie na nowo zawiązaną spółkę lub spółki, a wspólnicy otrzymają udziały lub akcje tych nowo zawiązanych spółek;
• podział przez wyodrębnienie – część majątku spółki dzielonej przenoszona będzie na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmie spółka dzielona.

2. Transgraniczne przekształcenie

Jednym z dwóch nowych typów operacji transgranicznych jest transgraniczne przekształcenie spółek. Zgodnie z nowymi przepisami spółka kapitałowa lub spółka komandytowo-akcyjna, podlegająca prawu państwa członkowskiego UE lub państwa-strony umowy o EOG, będzie mogła zostać przekształcona w spółkę zagraniczną wskazaną w Załączniku II do Dyrektywy 2017/1132 Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2017 r.

Legalność operacji transgranicznych

Zgodnie z projektowanymi przepisami, zapewnieniu transparentności podziału i przekształcenia transgranicznego dla wierzycieli, wspólników mniejszościowych, pracowników oraz potencjalnych inwestorów, służyć ma przede wszystkim wymóg przedstawienia harmonogramu operacji transgranicznej. Co ważne, przewidziane zostały również rozwiązania, które zapewniają gwarancję pewności prawa. Uchwała o podziale albo połączeniu transgranicznym nie będzie bowiem podlegać zaskarżeniu z powodu zastrzeżeń dotyczących wyłącznie tego, że:

• niewłaściwie został określony stosunek wymiany udziałów lub akcji,
• niewłaściwie została ustalona cena odkupu,
• informacje w przedmiocie stosunku wymiany udziałów lub akcji nie spełniają wymogów prawnych.

Zgodność operacji transgranicznej z prawem krajowym

Według projektowanych regulacji, operacja polegająca na transgranicznym połączeniu, podziale albo przekształceniu spółek podlegać będzie odpowiednio prawu państwa ze względu na siedzibę każdej z łączących się spółek, spółki dzielonej albo spółki przekształcanej. Dopiero po uzyskaniu zaświadczenia o zgodności operacji transgranicznej z prawem krajowym prawem właściwym dla procedury połączenia, podziału albo przekształcenia transgranicznego będzie prawo państwa ze względu na siedzibę spółki przejmującej, nowo zawiązanej albo przekształconej.

W celu uzyskania zaświadczenia o zgodności procedury transgranicznej z prawem krajowym, zarząd danej spółki będzie obowiązany do złożenia do sądu rejestrowego wniosku w tym zakresie. Równocześnie z powyższym wnioskiem, składany będzie wniosek do właściwego organu podatkowego o wydanie opinii zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej. W terminie
3 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, sąd rejestrowy wyda zaświadczenie i wpisze do rejestru wzmiankę o operacji transgranicznej, chyba że stwierdzi, że operacja ta służy popełnieniu nadużycia, naruszeniu lub obejściu prawa. Termin ten może zostać przedłużony o kolejne 3 miesiące, jeżeli wydanie zaświadczenia będzie wymagało przeprowadzenia dodatkowych czynności wyjaśniających lub uwzględnienia dodatkowych informacji.

Aspekty podatkowe

Z perspektywy podatkowej istotne jest, iż zgodnie z projektem, proces transgranicznego połączenia, podziału albo przekształcenia spółki podlegać ma opiniowaniu przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (dalej: KAS). Wniosek o wydanie opinii przez Szefa KAS w zakresie transgranicznej reorganizacji ma być składany do sądu rejestrowego wraz z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o zgodności z prawem polskim połączenia, podziału albo przekształcenia transgranicznego w zakresie procedury podlegającej prawu polskiemu (o którym mowa odpowiednio w znowelizowanym art. 516¹², 550¹⁵ oraz 580¹³ KSH).

Przedmiotem opinii Szefa KAS ma być przede wszystkim ocena, czy nie istnieje uzasadnione przypuszczenie, że dokonanie reorganizacji transgranicznej może mieć na celu unikanie opodatkowania, być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści lub prowadzić do nadużycia prawa oraz potwierdzenie, że zaspokojone lub zabezpieczone pozostają zobowiązania pieniężne spółki wobec organów podatkowych lub niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym.

Przepisy przejściowe

Co istotne, z punktu widzenia wszystkich tych reorganizacji, które znajdują
się obecnie na początkowym etapie, projektowane przepisy przesądzają kwestię jednoznacznie. Jeżeli plan połączenia, połączenia transgranicznego, podziału albo przekształcenia zostanie złożony w sądzie rejestrowym przed dniem wejścia w życie nowelizacji, do postępowań łączeniowych, podziałowych albo przekształceniowych w dalszym ciągu zastosowanie będą znajdować przepisy dotychczasowe. Co to oznacza? Jak najszybsze rozpoczęcie procesu reorganizacji i złożenie do sądu rejestrowego planu połączenia/podziału/przekształcenia przed dniem wejścia w życie nowelizacji, pozwoli na jej przeprowadzenie na obecnych zasadach.