Rezydencja podatkowa: Rezydencja podatkowa Portugalii

Najważniejszym krokiem, jaki trzeba podjąć w celu rzeczywistej zmiany rezydencji podatkowej, jest dokonanie zmiany ośrodka interesów osobistych (rodzina, aktywność społeczna, polityczna, kulturalna, obywatelska, przynależność do organizacji/klubów itp.) i ekonomicznych (miejsce prowadzenia działalności zarobkowej/gospodarczej, źródła dochodów, zasiadanie w organach zarządczych osób prawnych, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy itp.).

Kluczowym zagadnieniem jest zmiana miejsca zamieszkania pod względem faktycznym tj. osobowym wraz z rodziną. Ta wiąże się z wynajęciem lub nabyciem nieruchomości w docelowym kraju, opłacanie lokalnych rachunków i przebywaniem na terenie innego kraju co najmniej 183 dni w roku podatkowym, czyli kalendarzowym (w rozumieniu pobytu zgodnie z nowym centrum interesów życiowych i gospodarczych).

Ponadto rekomendowane jest:

• wyrejestrowanie się z wszelkich organizacji politycznych, kulturalnych, społecznych, również z opieki zdrowotnej;
• zabranie ze sobą bądź wyzbycie się (sprzedaż, wyrejestrowanie), ruchomości, których jest się właścicielem;
• wyzbycie się (np. sprzedaż lub wynajem) nieruchomości.
  Co do zasady bycie właścicielem nieruchomości nie ma wpływu na samą zmianę rezydencji (Interpretacja indywidualna z dnia 24 kwietnia 2009 r., IPPB4/415-94/09-2/JS) – chodzi bowiem o to, by nie była aktualnym i dostępnym miejscem zamieszkania podatnika. ; zdecydowanie najbardziej rekomendowana jest sprzedaż nieruchomości, wynajmowanie nieruchomości pociąga za sobą bowiem ograniczony obowiązek podatkowy co oznacza, że przychód z wynajmu nieruchomości położonej na terytorium RP, będzie musiał być rozliczany w kraju jej położenia;
• rozwiązanie (jeśli istnieje) umowy o pracę;
• zamknięcie działalności gospodarczej;
• rezygnacja z funkcji pełnionych w zarządach spółek/innych podmiotów, przy czym posiadanie udziałów/akcji nie ma wpływu na fakt zmiany rezydencji podatkowej;
• posiadanie rachunków bankowych w Polsce lub spłacanie kredytów, również nie wpływa na zmianę rezydencji podatkowej, jednak tak jak w przypadku nieruchomości, należałoby pozbyć się lokalnych zobowiązań finansowych oraz pozamykać rachunki bankowe i przetransferować środki pieniężne na konto w innym państwie;
• wymeldowanie się z miejsca stałego zameldowania – generalnie meldunek nie ma wpływu na zmianę rezydencji, gdyż głównym kryterium jest miejsce zamieszkania, nie miejsce zameldowania, jednak rekomendowane jest wymeldowanie się z polskiego adresu;
• opcjonalnie (nie jest to konieczne), przed wyjazdem można złożyć do Urzędu Skarbowego, w którym podatnik rozliczał się do tej pory, zgłoszenie o zmianie miejsca zamieszkania na odpowiednim formularzu – ZAP-3, w takim zgłoszeniu jednak należy podać nowe miejsce zamieszkania;
• zmiana ośrodka interesów życiowych następuje wraz z wyjazdem z terytorium kraju w celu zmiany miejsca zamieszkania, tj. zmiany kraju stałego pobytu;
• wskazane jest jak najbardziej szczegółowe udokumentowanie pobytu w nowym krajem rezydencji (m.in. umowa najmu nieruchomości, rachunki za związane z opłatami za tą nieruchomość, korespondencja z urzędowymi organami państwa rezydencji, inne rachunki związane z przebywaniem na miejscu);
• podawanie we wszelkiej korespondencji, zagranicznego adresu zamieszkania – zwłaszcza w sprawach urzędowych;
• w przypadku zmiany kraju zamieszkania w trakcie roku podatkowego, należy pamiętać o złożeniu deklaracji PIT do 30 kwietnia następnego roku kalendarzowego, która dzieli się na dwa okresy – do momentu wyjazdu całość dochodów, powinna być rozliczona w Polsce, a od momentu wyjazdu, tylko dochody uzyskane na terytorium RP (np. z wynajmu nieruchomości czy zaległego wynagrodzenia za pracę itp.);
• należy uzyskać certyfikat rezydencji podatkowej w kraju, do którego przenosi się centrum interesów osobistych i gospodarczych, przy jego wydaniu organ zagraniczny dokona weryfikacji, czy dana osoba faktycznie nabyła rezydencję danego państwa poprzez sprawdzenie, czy podatnik mieszka w danym kraju – nabył lub wynajął nieruchomość np. poprzez weryfikację umowy najmu, a także skąd pochodzą jego dochody  – zazwyczaj poprzez weryfikację wpływów na rachunek w ciągu trzech miesięcy przed złożeniem wniosku o uzyskanie rezydencji, które mogą pochodzić również np. z darowizny;
• opcjonalnie, można również wystąpić z wnioskiem o interpretację podatkową, w którym należy opisać dokładnie zdarzenie przyszłe i opisać swoje stanowisko odnośnie zmiany rezydencji, uzyskanie takiej interpretacji jest swego rodzaju ochroną w przypadku ewentualnego kwestionowania przez polskie organy podatkowe zmiany rezydencji podatkowej.

Problematykę rezydencji podatkowej osoby fizycznej w Portugalii reguluje
art. 16 ustawy z dnia 30 listopada 1988 roku Kodeks podatku dochodowego od osób fizycznych („Personal Income Tax Code; Código Do Imposto Sobre O Rendimento Das Pessoas Singulares”). 

Przesłanki uznania osoby fizycznej za rezydenta podatkowego

Uznanie danej osoby fizycznej za portugalskiego rezydenta podatkowego w roku, do którego odnosi się dochód, wymaga spełnienia, którejś z następujących przesłanek:

1. przebywała w Portugalii dłużej niż 183 dni, kolejne lub nie, w dowolnym
   12-miesięcznym okresie rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku;
2. przebywając w Portugalii przez krótszy czas, posiadała w dowolnym dniu okresu, o którym mowa w poprzednim punkcie, lokal mieszkalny w warunkach pozwalających przyjąć, że ma zamiar go utrzymać i zajmować jako miejsce stałego pobytu;
3. 31 grudnia była członkiem załogi statku lub samolotu, o ile pozostawały w służbie podmiotów mających miejsce zamieszkania, siedzibę główną lub główny ośrodek podstawowej działalności na terytorium Portugalii;
4. pełni funkcje publiczne lub wykonuje zlecenia za granicą w służbie państwa portugalskiego (także w odniesieniu do pełnienia funkcji członka Parlamentu Europejskiego).

Osoby, które spełniają warunki określone w pkt. 1 lub 2 powyżej,
stają się rezydentami od pierwszego dnia okresu pobytu na terytorium Portugalii, chyba że przebywały tam w jakimkolwiek dniu poprzedniego roku, w którym to przypadku uznaje się, że przebywały tam od pierwszego dnia roku, w którym spełniony został którykolwiek z warunków
określonych w ust. 1-4.

Utrata statusu rezydenta

Utrata statusu rezydenta następuje z ostatnim dniem pobytu na terytorium Portugalii (z nielicznymi wyjątkami). Rezydencja podatkowa jest oceniana w odniesieniu do każdego podatnika w danym gospodarstwie domowym/rodzinie.

Nierezydent zwyczajowy

Podatnicy portugalscy, którzy po uzyskaniu statusu rezydenta dla celów podatkowych na zasadach określonych w ustępach poprzednich nie byli rezydentami na terytorium Portugalii w żadnym z poprzednich pięciu lat, są uznawani za nierezydentów zwyczajowych.

Nierezydent stały

Podatnik, który został uznany za nierezydenta stałego, nabywa prawo do opodatkowania zgodnie z prawem portugalskim przez okres 10 kolejnych lat, licząc od roku w którym zarejestrował się jako rezydent na terytorium Portugalii włącznie.

Wniosek o rejestrację jako nierezydent zwyczajowy

Portugalski rezydent podatkowy musi złożyć wniosek o rejestrację jako nierezydent zwyczajowy drogą elektroniczną za pośrednictwem lokalnego Portalu Finansowego, po dokonaniu rejestracji jako rezydent na terytorium Portugalii i do 31 marca włącznie roku następującego po roku, w którym stał się rezydentem na tym terytorium.

Opodatkowanie rezydentów

Prawo do opodatkowania jako rezydent niemający miejsca zamieszkania w każdym roku okresu, o którym mowa powyżej (10 lat), zależy od tego, czy podatnik był uznawany za rezydenta na terytorium Portugalii w dowolnym momencie tego roku.

Podatnik, który nie korzystał z prawa, o którym mowa w poprzednim ustępie, w jednym lub kilku latach okresu, o którym mowa powyżej (10 lat), może ponownie skorzystać z tego prawa w każdym z pozostałych lat tego okresu, począwszy od roku w którym ponownie zostanie uznany za rezydenta na terytorium Portugalii włącznie.

Warunki, które należy spełnić, aby być ponownie rezydentem:

Podatnik jest uznawany za rezydenta na terytorium Portugalii w ciągu całego roku, w którym utracił status rezydenta, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

1. przebywa na terytorium Portugalii dłużej niż 183 dni, następujących po sobie lub nie, w danym roku; oraz
2. uzyskuje, w ciągu tego roku i po ostatnim dniu pobytu na terytorium Portugalii, jakikolwiek dochód, który podlegałby, a nie był zwolniony z opodatkowania IRS, gdyby podatnik zachował status rezydenta na terytorium Portugalii.

Przy czym warunki te nie mają zastosowania, jeżeli podatnik udowodni, że dochód, o którym mowa w punkcie b) powyżej, jest opodatkowany podatkiem dochodowym identycznym lub zasadniczo podobnym do podatku IRS stosowanego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu:

1. w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, pod warunkiem, że w tym ostatnim przypadku zachodzi wymiana informacji w sprawach podatkowych oraz że przewidziana jest współpraca administracyjna w dziedzinie opodatkowania; lub
2. w innym państwie, w którym stawka podatkowa mająca zastosowanie do takiego dochodu nie jest niższa niż 60% stawki, która miałaby do niego zastosowanie, gdyby podatnik miał miejsce zamieszkania na terytorium Portugalii.

Podatnik jest również uznawany za rezydenta na terytorium Portugalii przez cały rok w każdym przypadku, gdy ponownie uzyska status rezydenta w roku następującym po roku, w którym utracił ten status.