Zakładanie polskiej fundacji rodzinnej możliwe już od 22 maja 2023 r.

Już niedługo, bo 22 maja 2023 r. wchodzi w życie długo wyczekiwana ustawa o fundacjach rodzinnych. Tworzenie fundacji rodzinnych w Polsce może stanowić atrakcyjne rozwiązanie dla rodzin zainteresowanych zarządzaniem swoim majątkiem, realizacją swoich wartości i celów, jak również ochroną interesów rodzinnych na przestrzeni pokoleń. Poniżej przedstawiamy podstawowe informacje na temat instytucji powszechnej za granicą, ale nowej w naszym kraju.

Cel fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna jest osobą prawną tworzoną w celu gromadzenia i zarządzania majątkiem przekazanym jej przez fundatora i ewentualnie przez inne osoby – działające w interesie beneficjentów i spełniające
na ich rzecz świadczenia. Beneficjentem fundacji rodzinnej może być osoba fizyczna (w tym fundator) lub organizacja pozarządowa. Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej będzie można finansować, chociażby kształcenie
lub leczenie, np. członków rodziny, czyli jej beneficjentów.
Szczegółowy cel fundacji rodzinnej ma być określany przez fundatora.

Zalety fundacji rodzinnej

Ustawodawca wymienia szereg zalet, które stwarza założenie fundacji rodzinnej. Wśród najważniejszych korzyści wymienia się chociażby możliwość wycofania się fundatora z aktywnego prowadzenia biznesu bez utraty dochodów. Inne zalety to efektywne zarządzanie majątkiem i jego pomnażanie oraz możliwość planowania sukcesji
w perspektywie wielu pokoleń, przy jednoczesnej realizacji wizji biznesowej fundatora w przyszłości. Zapewnia to funkcjonowanie przedsiębiorstwa przez pokolenia oraz zabezpieczenie potrzeb finansowych beneficjentów.

Przede wszystkim jednak fundacja rodzinna ma na celu chronić interesy rodziny, między innymi poprzez oddzielenie spraw biznesowych od prywatnych. Ponadto, poprzez działalność fundacji, członkowie rodziny są zabezpieczeni finansowo. Możliwe jest także utrzymanie majątku w jednych rękach i jego lepsza ochrona poprzez odseparowanie rodziny od majątku rodzinnego i uchronienie go przed negatywnymi konsekwencjami procesów sukcesyjnych, takich jak wyzbywanie się składników majątku, jego rozdrobnienie lub blokowanie inwestycji. Ponadto, fundacja rodzinna daje możliwość akumulacji majątku nawet w przypadku wielu beneficjentów. Fundacja chroni majątek przed implikacjami osobistej sytuacji beneficjentów oraz umożliwia udział majątku firm rodzinnych w zaplanowanych wieloletnich procesach inwestycyjnych bez zagrożeń dla integralności majątku rodzinnego i płynności finansowej zaangażowanych podmiotów.

Majątek i działalność fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna to podmiot, który musi mieć siedzibę na terytorium Polski, aby podlegać prawu polskiemu. Może być ustanawiany na czas określony lub na czas nieokreślony. Istotne jest, że każda fundacja rodzinna musi posiadać fundusz założycielski, który wynosi co najmniej 100.000 PLN. Fundacja rodzinna nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części.

Darowizna na rzecz fundacji rodzinnej może być dokonana nie tylko przez fundatora, ale także przez inne osoby (w tym spółki zależne od fundacji rodzinnej).

Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji rodzinnych. Oznacza to, że od tego momentu będzie mogła we własnym imieniu zarządzać posiadanym majątkiem. W ramach fundacji możliwe będzie nabywanie praw, w tym nabywanie własności nieruchomości czy gospodarstwa rolnego. Należy jednak dodać, że taki podmiot może również zaciągać zobowiązania, za które nie odpowiada fundator. Natomiast fundacja odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem.

Dodatkowo ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacjach rodzinnych przewiduje preferencje podatkowe dla fundacji rodzinnych wykonujących działalność wskazaną w katalogu zamkniętym. Na tej podstawie fundacja zostaje zwolniona w tym zakresie z CIT. Podlega mu w pozostałych przypadkach, do których zalicza się w szczególności: zbywanie mienia (ale wyłącznie takiego, które nie zostało nabyte w celu jego dalszej odsprzedaży), najem i dzierżawa, udział w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych i spółdzielniach, obrót papierami wartościowymi, udzielanie pożyczek na rzecz beneficjentów lub spółkom, w których uczestniczy fundacja oraz prowadzenie gospodarstwa rolnego.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Zgodnie z przewidzianymi w ustawie o fundacji rodzinnej zasadami opodatkowania, wniesienie majątku do fundacji przez fundatora będzie wolne od podatku dochodowego (PIT) oraz podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). Ponadto, zwolnione z opodatkowania będą zyski osiągane przez fundację rodzinną z tytułu dywidendy otrzymywanej od spółek zależnych oraz sprzedaży udziałów
i akcji w tych spółkach. Przychody z działalności gospodarczej prowadzonej przez taką fundację będą zwolnione podmiotowo z CIT, jeśli będzie to działalność określona w katalogu ustawowym.

Przewidziano również zasady rozliczania dla dochodu uzyskanego z prowadzenia działalności innej niż dozwolona. Taki dochód będzie opodatkowany stawką CIT na poziomie 25%. Z kolei CIT
w wysokości 15% będzie pobierany dopiero przy wypłacie świadczeń beneficjentom na poziomie fundacji rodzinnej. Dla beneficjentów z grupy 0 podatek dochodowy (PIT) wyniesie 0%, ponieważ zgodnie z przepisami,
tacy beneficjenci są zwolnieni z PIT od otrzymanego świadczenia. Beneficjenci z pozostałych grup będą opodatkowani 15%-owym PIT.

Zakładanie fundacji rodzinnej

Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Taka osoba powinna złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim lub w testamencie i przekazać jej określone aktywa. Fundacja rodzinna może zostać założona przez jednego lub więcej fundatorów, (także niespokrewnionych), przy czym ustanowiona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora.

Aby założyć fundację rodzinną należy wykonać następujące czynności:

• złożyć oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
• ustalić statut fundacji;
• sporządzić spis majątku;
• ustanowić organy fundacji rodzinnej wymagane przez ustawę albo statut;
• wnieść fundusz założycielski – termin wniesienie zależy od tego, czy fundacja rodzina została ustanowiona w akcie założycielskim czy w testamencie;
• dokonać wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Organami fundacji rodzinnej są: Zarząd, Rada Nadzorcza oraz Zgromadzenie Beneficjentów. Jeśli statut nie stanowi inaczej, fundator w statucie ustanawia:

• Zarząd, który prowadzi sprawy fundacji rodzinnej oraz reprezentuje ją (w czynnościach sądowych i pozasądowych);
• Zgromadzenie Beneficjentów, tworzone przez beneficjentów, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim (przynajmniej jeden).

Rada Nadzorcza pełniąca funkcje kontrolne jest organem fakultatywnym. Jednakże w przypadku, gdy liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie Rady Nadzorczej w fundacji rodzinnej jest obowiązkowe.

Kwestie spadkowe

W związku z wprowadzeniem instytucji prawa fundacji rodzinnej, ustawodawca wprowadził także do Kodeksu cywilnego zmiany dotyczące sposobu obliczania zachowku. Świadczenia wypłacone przez fundację rodzinną na rzecz uprawnionych będą zmniejszały wysokość należnego zachowku, a beneficjent, któremu przysługiwać będzie zarówno zachowek jak i świadczenie z fundacji rodzinnej będzie mógł otrzymać tylko jedno z nich.

Podsumowanie

Powyżej zostały przedstawione tylko najważniejsze informacje dotyczące polskiej fundacji rodzinnej i jej zakładania. W przypadku zainteresowania tym tematem zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami z Działu Prawa Handlowego i Obrotu Międzynarodowego