Zmiana ustawy o funduszach inwestycyjnych

Niedawne zmiany przepisów unijnych dotyczących prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania tj. dyrektywy ZAFI oraz UCITS V, wymogły na polskim ustawodawcy nowelizację (znacznie spóźnioną biorąc pod uwagę termin na implementację dyrektywy ZAFI wyznaczony na lipiec 2013 r.) ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw został opracowany już w dniu 25 marca 2014 r., natomiast ze względu na skomplikowany charakter proponowanych zmian, ich liczbę oraz zakres, projekt został poddany licznym konsultacjom. Przedstawiono go m.in. Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., Izbie Domów Maklerskich, Związkowi Maklerów i Doradców, Izbie Zarządzających Funduszami i Aktywami, Krajowemu Depozytowi Papierów Wartościowych S.A., Bondspot S.A. czy Polskiemu Stowarzyszeniu Inwestorów Kapitałowych.

Następnie, pod koniec 2015 r., za skierowaniem projektu ustawy do dalszych prac w komisji opowiedziały się wszystkie kluby oprócz klubu Kukiz15’, który wniósł o odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu. Zarzucano mu m.in. zbytnią biurokratyzację utrudniającą prowadzenie działalności. Niemniej jednak 26 lutego 2016 r. ustawa została przyjęta przez Sejm, niemal jednogłośnie, i przekazana Marszałkowi Senatu.

Zamysłem polskiego ustawodawcy była implementacja dyrektyw ZAFI oraz UCITS V jednocześnie tak, by ujednolicone zostały regulacje dotyczące wszystkich funduszy inwestycyjnych – zarówno tych objętych dotychczasowym zakresem podmiotowym ustawy, jak i tych alternatywnych.

Mówiąc najogólniej, dyrektywy ZAFI i UCITS V, a w ślad za nimi nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych, mają na celu zapewnienie bardziej efektywnego nadzoru nad funduszami inwestycyjnymi, a w konsekwencji lepsze monitorowanie ryzyka związanego z ich działalnością oraz skuteczniejszą kontrolę stabilności całego rynku finansowego.

Ustawa w zakresie, w jakim implementuje dyrektywę ZAFI, wprowadza nieznaną dotychczas kategorię funduszy inwestycyjnych tj. alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI). W myśl ustawy, za AFI uznane zostaną:

• fundusze inwestycyjne zamknięte,
• specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte,
• spółki komandytowe oraz komandytowo-akcyjne, które pozyskują kapitał od licznych inwestorów w celu jego inwestowania w ramach opracowanej polityki inwestycyjnej, działając z korzyścią dla tych inwestorów.

W związku z zakwalifikowaniem powyższych podmiotów jako AFI, za zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (ZAFI) zostaną uznane:

• towarzystwa funduszy inwestycyjnych zarządzające funduszami inwestycyjnymi zamkniętymi oraz specjalistycznymi funduszami inwestycyjnymi otwartymi,
• jedyni komplementariusze spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych będący osobami prawnymi, które to spółki pozyskują kapitał od wielu inwestorów w celu jego inwestowania w ramach opracowanej polityki inwestycyjnej z korzyścią dla tych inwestorów,
• spółki kapitałowe pozyskujące kapitał od wielu inwestorów z myślą o jego inwestowaniu zgodnie z określoną polityką inwestycyjną z korzyścią dla inwestorów (działalność takich spółek jest tożsama z działalnością AFI lub ZAFI; spółki takie występują jako podmioty zarządzające wewnętrznie)

Zatem szczególnie doniosłą zmianą jest objęcie nadzorem KNF spółek handlowych oraz komandytowych i komandytowo-akcyjnych, które w inny sposób niż w formie funduszu inwestycyjnego pozyskiwały kapitał, funkcjonując w dotychczasowym stanie prawnym na zasadach ogólnych (w szczególności na podstawie Kodeksu spółek handlowych), bowiem tę grupę podmiotów po raz pierwszy obowiązywał będzie chociażby wymóg uzyskania zezwoleń na zarządzanie AFI czy nadzór Komisji Nadzoru Finansowego.

Co więcej, nowelizacja ustawy przewiduje również wymóg działania pod wyraźnie określoną formą prawną dla podmiotów oferujących inwestowanie z zyskiem dla inwestorów w zamian za udzielenie im kapitału, przesądzając, że ten rodzaj działalności może być prowadzony pod następującymi formami prawnymi: fundusze inwestycyjne, spółki komandytowe oraz komandytowo-akcyjne, spółki kapitałowe, również spółki europejskie.

Ustawa wprowadza ponadto wymóg prowadzenia działalności przez krajowych ZAFI na podstawie wcześniej uzyskanego zezwolenia KNF, zastrzegając jednak możliwość wykonywania przez nie działalności spełniającej warunki przewidziane ustawą (niska wartość aktywów zarządzanych funduszy), wyłącznie po uzyskaniu wpisu do rejestru ZAFI wykonujących działalność bez zezwolenia (wyłączenie to nie dotyczy ZAFI będących towarzystwami funduszy inwestycyjnych). Jednocześnie ustawa umożliwia zarządzającemu, który uzyskał zezwolenie w kraju macierzystym, działać w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w oparciu o tzw. paszport europejski. Oczywiście ZAFI, podobnie jak TFI, będą zobowiązane do uiszczania opłat za udzielenie zezwoleń, zgód czy wpisów do rejestru. Przedmiotowe opłaty oraz wpłaty o stałym charakterze dokonywane przez niektóre podmioty nadzorowane stanowić będą źródło pokrycia zwiększonych kosztów działalności KNF spowodowanych rozszerzeniem jej kompetencji.

Natomiast ograniczeniu skłonności zarządzających funduszami do podejmowania niepotrzebnego ryzyka inwestycyjnego ma sprzyjać wprowadzenie konieczności opracowania przez zarządzających funduszami polityki wynagrodzeń w stosunku do pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka zarządzanych otwartych funduszy inwestycyjnych.

Ustawa wprowadza również zmiany w zakresie działalności depozytariuszy, a także obowiązków dla zarządzających przejmujących kontrolę nad emitentami i spółkami nienotowanymi na rynku regulowanym. Ponadto, dokonuje pewnej modyfikacji sankcji i środków administracyjnych przewidzianych w dotychczasowej ustawie.

Zdaniem autorów dyrektyw UCITS V oraz ZAFI, opisane zmiany wprowadzane do porządków prawnych państw członkowskich spowodują zwiększenia skuteczności działania funduszy inwestycyjnych zarówno na krajowym, jak i europejskim rynku usług finansowych, a ustawowe regulacje będą sprzyjać uporządkowaniu rynku funduszy inwestycyjnych w państwach członkowskich.

Ustawa ma wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.